Op 31 december 2018 is Kató Havas overleden. Hieronder een in memoriam, geschreven door Gloria Bakhshayesh, de presidente van de Kató Havas Association for the New Approach.
Kato Havas (1920 - 2018)
Leven en werk van Kató Havas waren uniek. Haar bijdrage als docente aan de muziek in het algemeen en aan de bespelers van strijkinstrumenten in het bijzonder, was, en is, ongekend. Het was haar boodschap de volledige kracht van muziek te ontdekken via het loslaten van spanning in geest en lichaam, teneinde die volle kracht van de muziek door te kunnen geven.
Geboren in het kleine Transylvaanse plaatsje Keszdivasarhely op 5 november 1920, werd ze op 8-jarige leeftijd uitgenodigd naar Budapest te komen om te studeren bij Imre Waldbauer aan de Franz Liszt Akademie. Waldbauer (de eerst violist van het eerste Hongaarse strijkkwartet) nam de jonge Kató onder zijn vleugels en was verantwoordelijk voor het zaaien van de zaadjes die later zouden uitgroeien tot de ‘New Approach to Violin Playing’.
Toen ze 18 jaar oud was maakte Kató een korte tournee door de Verenigde Staten en op 10 oktober 1939 debuteerde ze in Carnegie Hall. Kort daarna ontmoette ze de schrijver William Woods en trouwde ze met hem. Meer dan 30 jaar lang was het onmogelijk voor haar om terug te keren naar Hongarije, aanvankelijk vanwege de Tweede Wereldoorlog en aansluitend vanwege de Russische bezetting.
Ze zette het publiekelijk optreden opzij om voor haar drie jonge dochters te zorgen. Tijdens deze periode ontkiemde wat later de ‘New Approach’ werd in haar geest. Ze kwam in contact met violist David Mendoza, die de ware functie van de linkerhand in relatie tot de rechterarm begreep, waarmee ze de laatste schakel kon smeden in de ketting van haar holistische benadering van het bespelen van strijkinstrumenten.
In de jaren ’50 van de vorige eeuw, inmiddels verhuisd naar het zuiden van Engeland, begon ze haar benadering in de praktijk te brengen en schreef ze haar eerste boek, A New Approach to Violin Playing (uitgegeven door Bosworth). Ze gaf zomercursussen voor strijkers en richtte het Purbeck Festival of Music op. Ze ging door met het schrijven van het doorslaggevende Stage Fright: it’s causes and cures, The Twelve Lesson Course en het autobiographische The Violin and I, allemaal vele malen herdrukt en vertaald in veel verschillende talen.
Het duurde niet lang of ze werd over de hele wereld uitgenodigd lessen en workshops te geven en waar ze kwam werden haar ideeën enhousiast ontvangen. In Engeland gaf ze regelmatig goed bezochte workshops in het Lake Districht, in Londen en in Oxford. Ze richtte het Roehampton Festival op en leidde en het International Music Festival in Oxford. Ze keerde jaarlijks terug naar de Verenigde Staten om haar populaire workshops te geven in California en New England.
In 1985 organiseerden de leerlingen van Kató zich wereldwijd in de ‘Kató Havas Association for the New Approach (KHANA)’. In 1991 heeft ze een instructie video gemaakt, waarin ze de principes van de New Approach in minder dan een uur demonstreert – op 71-jarige leeftijd, een van haar beste solo-opredens! In September 2002 werd de cirkel rond, toen ze werd uitgenodigd terug te keren naar Hongarije om les te geven aan een volgepakte zaal muzikanten en docenten van de Akademie waar ze als jong meisje gestudeerd had.
In 1991 ontving Kató de International Award van de American String Teachers’ Association voor haar “ongeëvenaarde prestaties” en in 2002 kreeg ze een koninklijke onderscheiding (OBE) van de Engelse koningin voor haar bijdrage aan de muziek. Ze ontving haar onderscheiding in Buckingham Palace op 10 oktober, op dezelfde dag als haar debuut in Carnegie Hall meer dan 60 jaar eerder. In 2013 ontving ze de ‘Lifetime Achievement Award’ van de Britse tak van de European String Teachers Association om “een leven lang bijdragen aan het strijkersonderwijs te vieren”. Ze is overleden op 31 december 2018 op de gezegende leeftijd van 98 jaar.
Kató Havas was één van die heel zeldzame mensen, die de ware aard en kracht van muziek begreep, en die in staat was te laten zien hoe je de ‘innerlijke puls’ en ‘innerlijke stem’ kunt voeden, en hoe je geest en lichaam kunt bevrijden door alles in een geordend evenwicht te brengen, waardoor de muziek vrij kan spreken door het instrument – de ideale muzikale communicatie. Als dit allemaal in de juiste mate aanwezig is, krijgt het meest negatieve en beangstigende aspect van muziek maken, podiumangst, geen ruimte om op te bloeien. Is er een groter geschenk een muzikant kan ontvangen?
De muziek heeft één van haar grote kampioenen verloren, maar is verrijkt door Kató’s leven en werk.
Gloria Bakhshayesh
Ian Bewley
Vertaling: Gerianne Wigboldus
